«Η κεντρική θερμοκρασία του σώματος (θερμοκρασία πυρήνα) στον άνθρωπο παραμένει σχεδόν σταθερή με μικρές διακυμάνσεις, παρά τις θερμοκρασιακές μεταβολές του περιβάλλοντος, ώστε να εξασφαλίζεται η σταθερότητα (ομοιοστασία) και η ομαλή λειτουργία των κυττάρων και των ιστών», εξηγεί ο καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Αθανάσιος Τζούφας.
«Η παραγωγή θερμότητας στον οργανισμό είναι αποτέλεσμα του συνόλου των μεταβολικών διεργασιών που επιτελούνται στους ιστούς, ενώ η αποβολή θερμότητας πραγματοποιείται με αγωγή, μεταφορά και εξάτμιση ιδρώτα».
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η διαπίστωση του πυρετού υποδηλώνει την ύπαρξη φλεγμονής και κυρίως υποκείμενο λοιμώδες νόσημα.
«Η υποκείμενη λοίμωξη συνήθως προσβάλλει κάποια συγκεκριμένη περιοχή του σώματος, όπως το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα (κοινό κρυολόγημα), το φάρυγγα και τις αμυγδαλές (φαρυγγοαμυγδαλίτιδα), τους πνεύμονες (πνευμονία), τον εγκέφαλο (μηνιγγοεγκεφαλίτιδα), την καρδιά (περικαρδίτιδα, ενδοκαρδίτιδα), το ήπαρ (ηπατίτιδα), το έντερο (γαστρεντερίτιδα), το δέρμα κ.α.», εξηγεί ο καθηγητής.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, «η κλινική εικόνα του αρρώστου εμπλουτίζεται και με ειδικά συμπτώματα όπως συνάχι στο κοινό κρυολόγημα, αρθραλγίες και μυαλγίες στη γρίπη, δυσκαταποσία και φαρυγγαλγία στην αμυγδαλίτιδα, βήχα και δύσπνοια στην πνευμονία, ναυτία και εμέτους στην γαστρεντερίτιδα κ.α.», συνεχίζει.
Επιπλέον, «πολλές φορές, ο τρόπος εμφάνισης του πυρετού είναι δυνατόν να υποδείξει την αιτιολογία του. Για παράδειγμα, η περιοδική εμφάνιση του πυρετού σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα μπορεί να υποδηλώνει ελονοσία ή άλλα νοσήματα. Τέλος, στην υπερπυρεξία, ο πυρετός ξεπερνά τους 41,5 βαθμούς C και συνήθως οφείλεται σε πολύ σοβαρή λοίμωξη», λέει ο κ. Τζούφας.
Άλλο η υπερθερμία
Μπορεί άραγε ο οργανισμός να έχει αυξημένη θερμοκρασία χωρίς να έχει πυρετό; «Η υπερθερμία, είναι μια άλλη κατάσταση στην οποία και πάλι η θερμοκρασία του σώματος είναι αυξημένη σε σχέση με τα φυσιολογικά επίπεδα, αλλά όχι ως αποτέλεσμα ανύψωσης του φυσιολογικού θερμοστάτη του υποθαλάμου, όπως συμβαίνει με τον πυρετό», απαντά ο κ. Τζούφας.
Στην περίπτωση της υπερθερμίας, η αύξηση της θερμοκρασίας οφείλεται σε αδυναμία του οργανισμού να αποβάλλει την περίσσεια θερμότητας όπως π.χ. στη θερμοπληξία, στον βαρύ υπερθυρεοειδισμό και μετά από λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων (παρεμπόδιση εφίδρωσης). Η υπερθερμία αποτελεί επείγουσα κατάσταση και μπορεί κανείς να την υποψιαστεί με την προσεκτική λήψη του ιατρικού ιστορικού.
Πότε χρειάζεται αντιμετώπιση
Επειδή ο πυρετός εξαντλεί τον οργανισμό και προκαλεί δυσάρεστο συναίσθημα, πρέπει να αντιμετωπίζεται και κυρίως να διερευνάται, ώστε να εντοπιστεί η αιτία που τον προκαλεί, προειδοποιεί ο κ. Τζούφας.
Ωστόσο, ο πυρετός είναι πολύ συχνό σύμπτωμα και δεν πρέπει να προκαλεί πανικό στους ασθενείς ή στους συγγενείς τους.
Όταν δεν είναι υψηλός ή υπάρχει παρόμοιο ιστορικό στα μέλη μιας οικογένειας (γεγονός που υποδηλώνει ιογενή λοίμωξη) ή όταν διαρκεί λίγες ημέρες και υφίεται εύκολα με τη λήψη απλών αντιπυρετικών, τότε κατά πάσα πιθανότητα οφείλεται σε κοινή ιογενή λοίμωξη που φυσιολογικά θα παρέλθει.
Αντίθετα, όμως, όταν παρουσιάζεται σε ανοσοκατέσταλμένα άτομα, ηλικιωμένους και νεογνά, ακόμα και δεκατική πυρετική κίνηση μπορεί να υποδηλώνει βαρύτατη λοίμωξη που απειλεί τη ζωή του ασθενούς.
Που δημιουργείται
Η ισορροπία ανάμεσα στην παραγωγή και την αποβολή θερμότητας ελέγχεται από μια εξειδικευμένη περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται υποθάλαμος.
Ο υποθάλαμος διαθέτει το λεγόμενο θερμορρυθμιστικό κέντρο το οποίο λειτουργεί ως φυσιολογικός θερμοστάτης και είναι ρυθμισμένος, υπό κανονικές συνθήκες, να διατηρεί τη θερμοκρασία του σώματος περίπου στους 37 βαθμούς Κελσίου.
Η τριπλή αποστολή του
Η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, παρ' όλο που προκαλεί δυσάρεστο συναίσθημα, στη πραγματικότητα:
1) παρεμποδίζει τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων
2) ενισχύει τη δράση του αμυντικού (ανοσολογικού) συστήματος και επομένως διαδραματίζει ευεργετικό ρόλο
3) αποτελεί σήμα κινδύνου για την παρουσία κάποιου νοσήματος.
Ο μηχανισμός δράσης
Μικροβιακά συστατικά ή προϊόντα (εξωγενή πυρετογόνα) διεγείρουν το αμυντικό σύστημα το οποίο με τη σειρά του εκκρίνει ουσίες (ενδογενή πυρετογόνα π.χ. κυτταροκίνες όπως η IL-1, η IL-6 κ.ά.) που αναγκάζουν τον υποθάλαμο να αναπροσαρμόσει το επίπεδο του φυσιολογικού θερμοστάτη σε υψηλότερη θερμοκρασία (π.χ. αντί για 37 βαθμούς στους 39).
Τα αίτια
1. Λοιμώξεις. Οι λοιμώξεις αποτελούν μακράν τη συχνότερη αιτία. Ποικίλα λοιμώδη νοσήματα μπορεί να συνοδεύονται από πυρετό (με ή χωρίς ρίγος ), όπως λοιμώξεις από:
- ιούς
- βακτήρια
- μύκητες
- παράσιτα
2. Αυτοάνοσα νοσήματα - νεοπλασίες. Εκτός από τις λοιμώξεις, ο πυρετός μπορεί να οφείλεται και σε άλλες κατηγορίες νοσημάτων όπως τα αυτοάνοσα νοσήματα και οι νεοπλασίες (π.χ. κακοήθειες του αίματος).
Στα αυτοάνοσα νοσήματα, το αμυντικό (ανοσολογικό) σύστημα στρέφεται εναντίον του ίδιου του οργανισμού και βλάπτει διάφορους ιστούς προκαλώντας φλεγμονή χωρίς την παρουσία μικροβίων. Στα πλαίσια αυτής της φλεγμονής, αρκετά συχνά παράγονται ενδογενή πυρετογόνα τα οποία προκαλούν πυρετό.
Τέτοια νοσήματα είναι η ρευματική πολυμυαλγία, η κροταφική αρτηρίτιδα, η νόσος του Still, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος κ.ά.
Οι φυσιολογικές διακυμάνσεις της θερμοκρασίας
Η φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος υφίσταται μικρές διακυμάνσεις στη διάρκεια της ημέρας.
- Οι χαμηλότερες θερμοκρασίες σημειώνονται το πρωί και οι υψηλότερες το απόγευμα (ως μέγιστη φυσιολογική θερμοκρασία του στόματος το πρωί θεωρούνται οι 37.2 βαθμοί Κελσίου και το απόγευμα οι 37.7)
- Η θερμοκρασία στο ορθό είναι υψηλότερη από εκείνη του στόματος και η θερμοκρασία του στόματος υψηλότερη από εκείνη της μασχάλης. Η μέση θερμοκρασία του στόματος είναι 36.8±0.4C, του ορθού περίπου 0.4 C υψηλότερη και της μασχάλης 0.4 C χαμηλότερη.
- Οι νεαρές γυναίκες στη δεύτερη φάση του κύκλου παρουσιάζουν αυξημένη θερμοκρασία έως και 0.6 βαθμούς C.
Τα στάδια του πυρετού
Ο πυρετός χαρακτηρίζεται από τρία στάδια:
Α. Στο πρώτο, ο ασθενής αναφέρει αίσθημα ψύχους (κρυάδες) ή έντονες μυϊκές συσπάσεις (ρίγος) που αντιπροσωπεύουν την προσπάθεια του οργανισμού να μειώσει την αποβολή (αγγειοσύσπαση δέρματος, που γίνεται ψυχρό και κυανό) και να αυξήσει την παραγωγή θερμότητας (με σύσπαση μυών).
Β. Στο δεύτερο στάδιο, σταματούν οι κρυάδες και ανέρχεται η θερμοκρασία, οπότε το δέρμα γίνεται εξέρυθρο.
Γ. Το τρίτο στάδιο χαρακτηρίζεται από έντονη εφίδρωση και πτώση της θερμοκρασίας.
Ο πυρετός συνοδεύεται κατά κανόνα και από αύξηση της συχνότητας των αναπνοών (ταχύπνοια) καθώς και από αύξηση των καρδιακών παλμών (ταχυκαρδία).
Η θερμομέτρηση
Η εκτίμηση της κεντρικής θερμοκρασίας του σώματος γίνεται με τη χρήση θερμομέτρων, τα οποία τοποθετούνται σε διάφορα σημεία του σώματος όπως στοματική κοιλότητα, μασχάλη, αυτί και ορθό.
Οι μετρήσεις από το ορθό θεωρούνται οι πιο αξιόπιστες, αφού προσεγγίζουν κατά πολύ την πραγματική θερμοκρασία του εσωτερικού του σώματος, αλλά εφαρμόζονται στην κλινική πράξη περισσότερο στα παιδιά και λιγότερο στους ενήλικες, στους οποίους έχει επικρατήσει (ειδικά στην Ελλάδα) η μέτρηση από τη μασχάλη.
Πότε να πάτε στο γιατρό ή στο νοσοκομείο
- Πολύ υψηλός πυρετός (μεγαλύτερος από 39 βαθμούς)
- Επίμονος πυρετός (πάνω από 3-4 ημέρες)
- Πυρετός με ρίγος
- Πυρετός που υφέθηκε και ύστερα από λίγες ημέρες επανήλθε
- Πυρετός σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα (π.χ. ασθενείς με AIDS, που λαμβάνουν κορτιζόνη, χημειοθεραπεία ή άλλα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, αιμοκαθαιρόμενοι, σακχαροδιαβητικοί, ασθενείς με καρκίνο) ή ηλικωμένους
- Πυρετός που συνοδεύεται από κακή γενική κατάσταση (αδυναμία, κακουχία, ανορεξία), πτώση της πίεσης, δύσπνοια, εξάνθημα, κεφαλαλγία και εμέτους, σύγχυση και νευρολογικά συμπτώματα (σπασμοί, παραλύσεις μελών, δυσαρθρία κ.ά.).
ΤΑ ΝΕΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου